Dnia 17 września 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, „Mała” ustawa reprywatyzacyjna, która została w ten sposób nazwana przez Prezydenta m.st. Warszawy. Ta ustawa ma duże znaczenie dla osób będących spadkobiercami dawnych właścicieli gruntów warszawskich, które zostały im odebrane przez wejście w życie potocznie nazywanego Dekretu Bieruta czyli Dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy wydanego w dniu 26 października 1945 roku przez Krajową Radę Narodową.
Co wprowadza mała ustawa reprywatyzacyjna?
Przede wszystkim ustawa wprowadza zmianę w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym zgodnie z którą nie można ustanowić kuratora dla osoby, która mogłaby być uznana za zmarłą. Zmiana ta ma znaczenie nie tylko w postępowaniach dotyczących mienia zabranego dekretem Bieruta, ale również w wielu innych sprawach, w których przedmiotem są prawa osoby, której nie można ustalić miejsca zamieszkania. W praktyce często zgłaszały się osoby, które pod pretekstem ochrony praw właścicieli nieznanych z miejsca pobytu, zgłaszały wolę reprezentacji interesów byłych właścicieli. Obecnie ten proceder ma być ukrócony, zaś Sądy mają narzędzie do zapobiegania takim sytuacjom.
Ustawodawca wprowadził również przepis dotyczący formy przeniesienia praw i roszczeń wynikających z dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Od 17 września 2016 r. nabycie roszczenia z tzw. dekretu Bieruta może nastąpić w formie aktu notarialnego. Dodatkowo Skarbowi Państwa lub miastu stołecznemu Warszawa w przypadku sprzedaży tych roszczeń przysługuje prawo pierwokupu po cenie ustalonej w właścicielem roszczenia.
Kolejną wprowadzoną regulacją jest prawo do odmowy oddania nieruchomości w naturze w przypadku, gdy dana nieruchomość wykorzystywana jest na cele publiczne tj. szkoły, szpitale, parki i inne. To samo tyczy się sytuacji, w której dana nieruchomość została zabudowana przez Skarb Państwa po wejściu w życie dekretu Bieruta i wartość zabudowań przekracza wartość działki oraz nieruchomość która została zniszczona w latach 1939-1945 została odbudowana lub wyremontowana ze środków publicznych w zakresie większym niż w 66%.
Ustawa przewiduje również umarzanie postępowań, które zostały wszczęte w trybie dekretu Bieruta wiele lat temu, natomiast obecnie nie jest możliwe ustalenie stron postępowania lub ich adresów. W tym przypadku możliwe będzie zarządzenie ogłoszeń przez organ prowadzący postępowanie. Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia publikacji ogłoszenia nie zgłosi się osoba, która posiada odpowiednie prawa, organ wyda decyzję o umorzeniu postępowania. Decyzja ta stanowi podstawę do ujawnienia tytułu własności do nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w księgach wieczystych prowadzonych dla budynku i dla lokali wydzielonych z tego budynku jako odrębnych nieruchomości oraz do zamknięcia powyższych ksiąg.
Powyższe regulacje mają zastosowanie do postępowań wszczętych, które nie zakończyły się przed wejściem w życie ustawy.
Ustawa ta nie jest rozwiązaniem wszystkich problemów jakie wywołał Dekret Bieruta. Jednakże wprowadza środki, które będą przeciwdziałać problemom jakie występowały podczas postępowań o zwrot zabranych nieruchomości czy wypłaty odszkodowania. Należy jedynie wyrazić ubolewanie że ustawodawca zwlekał z uregulowaniem kwestii gruntów zabranych Dekretem Bieruta.
