Dnia 17 września 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, która przez Prezydent m.st. Warszawy oraz media nazwana została małą ustawą reprywatyzacyjną. Ta ustawa ma duże znaczenie dla osób będących spadkobiercami dawnych właścicieli gruntów warszawskich, które zostały im odebrane przez wejście w życie potocznie nazywanego Dekretu Bieruta czyli Dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy wydanego w dniu 26 października 1945 roku przez Krajową Radę Narodową.
Co wprowadza mała ustawa reprywatyzacyjna?
Przede wszystkim ustawa wprowadza zmianę w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym zgodnie z którą nie można ustanowić kuratora dla osoby, która mogłaby być uznana za zmarłą. Zmiana ta ma znaczenie nie tylko w postępowaniach dotyczących mienia zabranego dekretem Bieruta, ale również w wielu innych sprawach, w których przedmiotem są prawa osoby, której nie można ustalić miejsca zamieszkania. W praktyce często zgłaszały się osoby, które pod pretekstem ochrony praw właścicieli nieznanych z miejsca pobytu, zgłaszały wolę reprezentacji interesów byłych właścicieli. Obecnie ten proceder ma być ukrócony, zaś Sądy mają narzędzie do zapobiegania takim sytuacjom.
Ustawodawca wprowadził również przepis dotyczący formy przeniesienia praw i roszczeń wynikających z dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Od 17 września 2016 r. nabycie roszczenia z tzw. dekretu Bieruta może nastąpić w formie aktu notarialnego. Dodatkowo Skarbowi Państwa lub miastu stołecznemu Warszawa w przypadku sprzedaży tych roszczeń przysługuje prawo pierwokupu po cenie ustalonej w właścicielem roszczenia.
Kolejną wprowadzoną regulacją jest prawo do odmowy oddania nieruchomości w naturze w przypadku, gdy dana nieruchomość wykorzystywana jest na cele publiczne tj. szkoły, szpitale, parki i inne. To samo tyczy się sytuacji, w której dana nieruchomość została zabudowana przez Skarb Państwa po wejściu w życie dekretu Bieruta i wartość zabudowań przekracza wartość działki oraz nieruchomość która została zniszczona w latach 1939-1945 została odbudowana lub wyremontowana ze środków publicznych w zakresie większym niż w 66%.
Ustawa przewiduje również umarzanie postępowań, które zostały wszczęte w trybie dekretu Bieruta wiele lat temu, natomiast obecnie nie jest możliwe ustalenie stron postępowania lub ich adresów. W tym przypadku możliwe będzie zarządzenie ogłoszeń przez organ prowadzący postępowanie. Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia publikacji ogłoszenia nie zgłosi się osoba, która posiada odpowiednie prawa, organ wyda decyzję o umorzeniu postępowania. Decyzja ta stanowi podstawę do ujawnienia tytułu własności do nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w księgach wieczystych prowadzonych dla budynku i dla lokali wydzielonych z tego budynku jako odrębnych nieruchomości oraz do zamknięcia powyższych ksiąg.
Powyższe regulacje mają zastosowanie do postępowań wszczętych, które nie zakończyły się przed wejściem w życie ustawy.
Ustawa ta nie jest rozwiązaniem wszystkich problemów jakie wywołał Dekret Bieruta. Jednakże wprowadza środki, które będą przeciwdziałać problemom jakie występowały podczas postępowań o zwrot zabranych nieruchomości czy wypłaty odszkodowania. Należy jedynie wyrazić ubolewanie że ustawodawca zwlekał z uregulowaniem kwestii gruntów zabranych Dekretem Bieruta.
