Przesłanki rozwodu z winy współmałżonka

Spis treści

Orzeczenie rozwiązania małżeństwa przez rozwód dopuszczalne jest w przypadku gdy nastąpi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Sąd orzekając rozwód orzeka również który z małżonków ponosi winę w rozkładzie małżeństwa, chyba że małżonkowie zgodnie zażądają zaniechania orzekania o winie.

Jednakże małżonkowie nie zawsze decydują się na rozwód bez orzekania o winie. zwłaszcza gdy jeden z małżonków dopuścił się naruszenia podstawowych obowiązków  małżeńskich.

Doświadczenie życiowe pokazuje, że rozkład pożycia małżeńskiego jest zjawiskiem narastającym w czasie, zdeterminowanym wieloma czynnikami, mniej lub bardziej istotnymi.

Bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że ile spraw rozwodowych, tyle różnych przyczyn rozkładu pożycia.

W orzecznictwie Sądów można jednak dopatrzeć się pewnym powtarzających się czynników odpowiedzialnych za rozpad małżeństwa. Zaistnienie ich w danym związku pozwala przypisać winę współmałżonkowi za rozwód. Poniżej przedstawię kilka zawinionych okoliczności uzasadniających orzeczenie rozwodu z winy współmałżonka.

ZDRADA MAŁŻEŃSKA

Cudzołóstwo jest
sprzeniewierzeniem się podstawowemu obowiązkowi małżeńskiemu wierności. Zdrada będzie czynnikiem powodującym orzeczenie rozwodu z winy współmałżonka, bez względu na to kiedy ją popełniono[1], jak również fakt, że do zdrady doszło jednorazowo[2].

Okolicznością która może zwolnić zdradzającego małżonka z winy jest fakt przebaczenia współmałżonka. Jeżeli małżonek który został zdradzony, wybaczy swojemu mężowi/żonie i dalej będzie kontynuował pożycie, okoliczność zdrady nie może być przyczyną orzeczenia wyłącznej winy małżonka.

Zdrady małżeńskiej nie należy
rozpatrywać wyłącznie w aspekcie fizycznym. Naruszenie wierności małżeńskiej może nastąpić również poprzez związanie się więzią uczuciową przez małżonka z osobą trzecią. Nawet samo stwarzanie pozorów relacji emocjonalnych czy intymnych z inną osobą powoduje naruszenie tej zasady. W tym przypadku istotne jest wzięcie pod uwagę reakcji uczuciowych, jakie takie zachowanie może spowodować  w drugim małżonku.[3]


STOSOWANIE PRZEMOCY

Niewątpliwie stosowanie agresji
wobec małżonka, przejawiające się poważnym pobiciem jest zawiniona przyczyną rozpadu małżeństwa. Zniewaga słowna, jak również uderzenie w twarz są okolicznościami które mogą być główną przyczyną lub współprzyczyną rozpadu związku małżeńskiego[4]. Przemoc należy rozpatrywać w kliku płaszczyznach. Mowa o przemocy fizycznej, psychicznej oraz ekonomicznej.

Przemoc fizyczna będzie miała miejsce wtedy gdy dojdzie do naruszenia integralności cielesnej współmałżonka. Wszelkiego rodzaju pobicia, szarpania, kopanie, uderzenie w twarz. Przemoc psychiczna będzie się objawiała w nękaniu współmałżonka, zastraszaniu, grożeniu, stosowaniu wyzwisk, upokorzenia. W ostatnim  czasie wyodrębniono również przemoc ekonomiczną jako forę stosowania przemocy w małżeństwie. Chodzi o takie zachowania współmałżonka który poprzez uzależnienie finansowe drugie małżonka, daje wyraz zaspokojeniu swojej potrzeby władzy i kontroli na współmałżonkiem, często upokarzając małżonka. Chodzi o zachowania uniemożliwiające podjęcie pracy czy nauki bezrobotnemu małżonkowi, brak dostępu do konta współmałżonka, wydzielanie pieniędzy, rozliczanie z najmniejszych kwot. uzależnienie otrzymania pieniędzy przez współmałżonka od spełnienia określonych warunków.

Intensywność oraz czas trwania stosowania przemocy przez współmałżonka może powodować uznanie przemocy jako okoliczności powodującej przypisanie wyłącznej winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego.

NIERÓBSTWO

Działania małżonka polegające na braku podjęcia pracy zarobkowej, nie zajmowanie się gospodarstwem domowym mogą również być przyczyną orzeczenia winy w rozwodzie. Oczywiście chodzi o sytuacje gdy małżonek pomimo, że jest zdolny do pracy, posiada wszelkie niezbędne kwalifikacje, odmawia zatrudnienia. Inną kwestią są wzajemne ustalenia pomiędzy małżonkami. Jeżeli małżonkowie podjęli wspólną decyzję, że jedno z małżonków będzie pracowało a drugie zajmowało się dziećmi i domem, zarzut nieróbstwa wystosowany przez pracującego małżonka w stosunku do małżonka zajmującego się gospodarstwem domowym będzie bezzasadny. Natomiast notoryczne zaniedbywanie przez małżonka obowiązkowi wychowania dzieci, połączone z bezczynnym trybem życia, może stanowić przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego [5].

OPUSZCZENIE MAŁŻONKA

Zawinione opuszczenie małżonka będzie miało miejsce wyłącznie gdy pomimo braku poważniejszego kryzysu lub konfliktu, jeden z małżonków bez konsultacji z drugi postanawia opuścić wspólne gospodarstwo domowe, nie dając de facto szansy na naprawę relacji pomiędzy
małżonkami. Okolicznością taką będzie również pozostawienie współmałżonka, który wymaga wsparcia lub pomocy np. na skutek choroby, samemu sobie.

Zawinionym opuszczeniem małżonka na pewno nie będzie uzgodnione ze współmałżonkiem podjęcie pracy poza miejscem zamieszkania lub opuszczenie wspólnie zamieszkiwanego miejsca na skutek stosowanej przemocy przez drugiego małżonka.

Nawet opuszczenie małżonka, jeśli jest uzasadnione obawą o własne zdrowie i życie (w tym małoletnich dzieci), nie powinno być uznawane za naganne wobec małżonka, który jest źródłem zagrożeń i kiedy zarazem nie istnieją realne szanse na zmianę zachowania współmałżonka[6].

NIELOJALNOŚĆ MAŁŻONKA

Pod tym pojęciem należy rozumieć, wszelkie zachowania małżonka które powodują brak oparcia w nim oraz brak zaufania. Małżonkowie w trakcie trwania związku przechodzą większe lub mniejsze kryzysy. Obowiązkiem ich jest wzajemne wspieranie się oraz zrozumienie. Przykładowo skarżenie męża przez żonę o kradzież przedmiotu ze wspólnego mieszkania i spowodowanie tym oskarżeniem postępowania karnego, które zakończyło się uniewinnieniem, stanowi wyraz rozkładu pożycia i świadczy o winie współmałżonki[7]. podobnie traktowane jest kierowanie przez małżonka licznych skarg na współmałżonka do jego przełożonych i innych organów państwowych, nawet gdy była to reakcja małżonka na nieodpowiednie się zachowanie drugiego małżonka[8]. Zachowanie w  takiej formie jest niedopuszczalne i w zależności od okoliczności będzie świadczyło o winie w rozkładzie pożycia.

ALKOHOLIZM

Nałogowe pijaństwo może być jedną z przyczyn zawinionego rozkładu małżeństwa. Oczywiście w przypadku pojawienia się choroby alkoholowej w małżeństwie, współmałżonek jest obowiązany wspierać i pomagać w leczeniu drugiego małżonka. Jednakże doświadczenie życiowe pozwala stwierdzić, że nadużywanie alkoholu przez małżonka często łączy się z agresją, przemocą domową, co utrudnia kierowanie jakiejkolwiek pomocy uzależnionemu współmałżonkowi.

Przy uzależnieniu od alkoholu ważną rolę w dochodzeniu do trzeźwego życia odgrywa pomoc osób najbliższych dla alkoholika, a wśród nich szczególnie drugiego małżonka. Ze względu na drastyczność zachowywania się małżonka uzależnionego od alkoholu, nie można – na płaszczyźnie prawa i konkretnych okoliczności sprawy – wymagać od drugiego małżonka dalszego pożycia z nim, jeżeli sprzeciwia się temu dobro rodziny, a w szczególności dobro małoletnich dzieci stron. Tak w wyroku z dnia 9 listopada 2001 r. Sąd Najwyższy sygn. I CKN 438/00.

INNE PRZYCZYNY

W polskim ustawodawstwie nie ma zamkniętego katalogu zawinionych przesłanek. Wymienione powyżej są przesłankami najczęściej powtarzającymi się. Innymi okolicznościami które mogą być zaliczane do zawinionych przesłanek w rozkładzie małżeństwa jest brak poprawnych relacji z rodziną współmałżonka, lekceważący stosunek do małżeństwa, różnica światopoglądów i charakterów, choroba psychiczna, bezpłodność, skrywana przeszłość małżonka, zmiana religii, niemoc płciowa, trwonienie majątku, nieprzyczynianie się do pomnażania materialnego bytu rodziny, hazard, narkomania, zbytnia ingerencja teściów w pożycie małżeńskie.

adwokat Kinga Obrębska

[1]
orzeczenie SN z
19.12.1950 r., C 347/50

[2] orzeczenie SN 20.05.1952 r.,
C 1146/51

[3] orzeczenie SN 24.04.1951 r.,
C 735/50

[4] orzeczenie SN z 7.11.1950
r., C 262/50

[5]
orzeczenie SN
18.08.1955 r., II Cr 1082/54

[6] orzeczenie SN 5.12.1997
r.,  I CKN 597/97

[7] orzeczenie SN 18.09.1951 r.,
C 479/51

[8] orzeczenie SN 25.072000 r.,
I CKN 375/99